Nyuma y’imyaka irenga 28 ubutabera bw’u Bufaransa butinze, urubanza rwa Dr. Sosthène Munyemana, wahoze ari umuganga w’indwara z’abagore (gynécologue) mu bitaro bya Butare, rwasoje mu rwego rwa mbere ku wa 20 Ukuboza 2023, aho Urukiko rwa Rubanda rwa Paris (Cour d’Assises de Paris) rwamuhamije icyaha cya Jenoside, ibyaha byibasiye inyokomuntu n’ugushaka gukora Jenoside.
Mu rukiko rwari rwuzuye abantu, Perezida w’urukiko Marc Sommerer yasomye urubanza mu masaha akuze y’ijoro, ahamya ko Munyemana yari umwe mu bari bashyigikiye kandi bategura ishyirwa mu bikorwa rya Jenoside yakorewe Abatutsi mu cyahoze ari Komini Tumba, mu majyepfo y’u Rwanda.
“Mwabaye mu itsinda ryateguye kandi rigakurikiranira hafi ishyirwa mu bikorwa rya Jenoside buri munsi… Mwafashe uruhare mu buryo bwose – mu bitekerezo no mu bikorwa. Nka muganga, mwishe indahiro y’umwuga wanyu, mukoresha ububasha n’icyubahiro mwari mufite mu nyungu z’ubugome,” nibyo Perezida w’urukiko Sommerer yavuze mu ijambo rye ryasomwe saa saba z’ijoro.
Urukiko rwakatiye Munyemana igihano cy’imyaka 24 y’igifungo, harimo igihe cy’umutekano cy’imyaka 8, bivuze ko azaba ashobora gusaba kurekurwa nyuma y’imyaka umunani. Yahise afungwa ako kanya nyuma yo kumva urubanza.
Munyemana w’imyaka 68 y’amavuko yaburanishijwe mu gihe cy’amezi atandatu, aho abatangabuhamya barenga 60 bumviswe. Bamushinjaga kuba yarashyigikiye ubutegetsi bwa leta y’agateganyo bwateguye Jenoside nyuma y’urupfu rwa Perezida Juvénal Habyarimana ku wa 6 Mata 1994.
Ubuhamya bwatanzwe mu rukiko bwagaragaje ko Munyemana yari inshuti ya hafi ya Jean Kambanda, Minisitiri w’Intebe wa leta y’agateganyo wahamijwe Jenoside n’urukiko mpuzamahanga rwa Arusha. Munyemana yashinjwaga gufasha gushyiraho bariyeri n’irondo ryicaga Abatutsi muri Tumba, no kuba umwe mu bari bafite urufunguzo rw’ibiro bya komine aho Abatutsi benshi bari bafungiwe mbere yo kwicwa.
Munyemana yahungiye mu Bufaransa muri Nzeri 1994 hamwe n’umugore n’abana be batatu. Nubwo ikirego cya mbere cyatanzwe muri 1995, yakomeje kubaho nk’umuganga ukomeye mu bitaro bitandukanye bya Bordeaux na Villeneuve-sur-Lot, kugeza ubwo yasezeraga mu kazi aherutse kujya mu kiruhuko cy’izabukuru. Urubanza rwe rwagiye rusubikwa inshuro nyinshi mu myaka 28 ishize kubera impamvu za politiki n’amategeko.
Mu 2008, urukiko rwa Gacaca rwa Butare rwamukatiye igihano cya burundu, ariko ntiyigeze yoherezwa mu Rwanda kuko urukiko rw’ubufaransa rwanze kumushyikirizwa kubera impamvu z’ibura ry’amakuru mu cyemezo cy’u Rwanda.
Nyuma y’uko ahamijwe icyaha mu Ukuboza 2023, abamwunganira batangaje ko bajuriye. Ubu bujurire bushobora gutinda imyaka ibiri cyangwa irenga kubera umubare munini w’imanza za Jenoside zikiburanishwa mu Bufaransa. Nubwo yahamijwe ibyaha bikomeye, abatangabuhamya n’imiryango y’abarokotse Jenoside bavuga ko bashimishijwe no kubona ubutabera butangiye gukorwa nyuma y’imyaka irenga 30.
Kugeza ubu, imanza nke cyane z’abakekwaho Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994 ni zo zimaze kuburanishwa mu Bufaransa, igihugu cyashinjwe kenshi kugira uruhare mu gushyigikira ubutegetsi bwateguye Jenoside mbere na nyuma yayo. Urukiko ruzatangaza mu minsi iri imbere inyandiko yuzuye y’urubanza rwa Munyemana, mu gihe ubujurire bwe bwitezweho gukomeza uyu mwaka aho byiotezwe ko bizagera no muri 2026.




