Mu gihe u Rwanda rukomeje urugamba rwo kubungabunga ukuri n’amateka yaranze Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994, hari bamwe mu bantu bigize indakemwa, bagashaka kugoreka ayo mateka ku nyungu zabo bwite. Umwe muri abo ni Gatebuke Claude, umugabo uba muri Leta Zunze Ubumwe za Amerika, wiyitirira kuba umucikacumu wa Jenoside yakorewe Abatutsi, nyamara ukuri k’inkomoko ye n’iry’umuryango we gusobanura ibitandukanye n’ibyo avuga.
Uko Gatebuke Claude yigaragaza
Gatebuke Claude, kimwe n’abandi nka Patrick Rugaba, akunze kwiyitirira kuba yararokotse Jenoside yakorewe Abatutsi mu biganiro atanga, ku mbuga nkoranyambaga no mu nyandiko zitandukanye. Icyo agamije ni uguhisha ukuri ku muryango akomokamo, kugira ngo abone urubuga rwo kunesha gahunda za Leta y’u Rwanda, kugoreka amateka ya Jenoside, no gushyigikira imigambi y’imitwe y’iterabwoba nka FDLR.
Ukuri ku muryango wa Gatebuke Claude
Amakuru afatika kandi yemejwe yerekana ko Gatebuke Claude atakomoka mu muryango w’Abatutsi bishwe muri Jenoside, bityo akaba atari umucikacumu, nk’uko abyiyitirira.
Se we, Gatebuke Justin, yavukiye muri Komini Kayove, Perefegitura ya Gisenyi mu 1956, akaba ari umuhutu, nk’uko bigaragazwa n’amadosiye y’amashuri ye, irangamimerere n’akazi yakoze.
Nyina wa Gatebuke Claude ni Ntabugi, nawe akaba Umuhutukazi, kimwe n’undi mugore wa Gatebuke Justin, Nyambuga Agnès. Bityo, nta murage n’umwe w’ubututsi cyangwa uko kwibasirwa kw’amoko byashoboraga guhererekanywa muri uwo muryango.
Gatebuke Justin yakoraga muri ONAPO, ikigo cyari kizwiho irondabwoko rikabije, rikorerwa Abatutsi. We ubwe afatwa nk’intagondwa yitwaye nabi ku Batutsi, afatanyije n’abandi nka Nyirasafari Gaudence n’umugabo we Phocas Habimana, umwe mu bayobozi ba RTLM, radiyo y’iyamamaza ry’urwango n’iyicwa rya Jenoside.
Ibyaha bya Se wa Gatebuke Claude
Gatebuke Justin ari mu bantu bagize uruhare mu gutoteza no guheza Abatutsi mu kazi ka Leta. Muri ONAPO, abakozi b’Abatutsi bari baragizwe gake cyane – 7 gusa kuri 252, kandi bakoreshwaga imirimo iciriritse. Hari ibimenyetso by’uko Gatebuke Justin yanagize uruhare mu kwirukana abakozi b’abagore babiri bashinjwaga gusa kuba abagabo babo bafunzwe bazira gutungwa n’inkomoko y’Abatutsi cyangwa gukekwaho kuba ibyitso bya FPR.
Impamvu Gatebuke Claude abeshya
Kwiyitirira kuba umucikacumu si igikorwa gishingiye ku kwibeshya, ahubwo ni gahunda mbisha. Dore impamvu ebyiri z’ingenzi zituma Gatebuke Claude abeshya:
Gushaka kugirirwa impuhwe n’abanyamahanga, cyane cyane Abanyamerika, kugira ngo bamufate nk’umuhamya w’ukuri ku Rwanda. Ibyo bimufasha gushaka inkunga, ubwamamare, no kuzamura izina rye mu muryango w’abarwanya ubuyobozi bw’u Rwanda.
Kwishakira iturufu yo gupfobya Jenoside, nk’uko bamwe mu bana b’abajenosideri babyitwaza, bagashaka kwerekana ko Jenoside ari “urugomo rusanzwe” rutavangura amoko, cyangwa bakayigereranya n’andi makimbirane, bityo bakayobya abantu batayizi cyangwa batigeze bayibonera.
Umwanzuro: Ukuri kuganze Kwiyitirira kuba umucikacumu wa Jenoside yakorewe Abatutsi ni igikorwa cy’ubugome n’ubushinyaguzi gikwiye kwamaganwa. Gatebuke Claude ntacyo yigeze atakaza muri Jenoside, ahubwo akomoka ku muryango wabayigizemo uruhare cyangwa wayishyigikiye. Ibikorwa bye byo kwiyoberanya bigamije gutoneka abarokotse nyabo no gukomeza itekinika ry’amateka.
Nk’uko umwanditsi Pierre Vidal-Naquet yabivuze ku bahakana Jenoside yakorewe Abayahudi, kubeshya ku mateka ya Jenoside ni icyaha cy’ubugome, cyane iyo bikorwa n’abazikomokaho bashaka kwiyoberanya cyangwa kubaka ubwamamare ku bw’amarira y’abandi.
Twamagane ibinyoma, dushyigikire ukuri. Twubahe abarokotse Jenoside yakorewe Abatutsi, tunarinde amateka yayo.




